این روزها و در حال و هوای مطبوع بهاری طبیعتگردی و گشتوگذار در دامن طبیعت بیشتر شده، گیاهان خودرو هم سر از دل خاک بیرون آوردهاند و اغلب افراد به طمع ارگانیک بودن این گیاهان وحشی و خواص بسیاری که دارند از این فرصت استفاده کرده و مشغول جمعآوری این گیاهان خودرو میشوند.
یکی از گیاهان وحشی پرطرفدار قارچها هستند، این ماده پرارزش خوراکی اتفاقاً طرفداران بسیاری هم دارد و نوع پرورشی آن در جهان یک صنعت پرسود برای خودش دستوپا کرده است.
اما نوع وحشی و خودرو قارچها هم خوراکی هستند و هم غیرخوراکی که نوع غیرخوراکی آن سمی بوده و خوردن آنها به حدی خطرناک است که خوردن چند لقمه از آنها میتواند کبد، کلیه و حتی مغز را از کار بیندازد.
تشخیص سمی و غیر سمی بودن آنها هم به همین راحتیها نیست و حتی کسانی که ادعا میکنند در این زمینه متخصص هستند گاها نمیتوانند این موضوع را تشخیص دهند و حتی دست زدن به این قارچهای سمی میتواند برای آنها دردسرساز شود و عواقب جبرانناپذیری را در پی داشته باشد.
طی دو هفته اخیر در استانهای مختلف کشور تعداد زیادی از شهروندان با مشکل مسمومیت ناشی از مصرف قارچهای وحشی روبهرو شدهاند که حتی این مسمومیت باعث مرگ تعدادی از این شهروندان شده است، برخی آمارها از مسمومیت نزدیک به ۷۰۰ نفر و مرگ ۱۱ نفر حکایت دارد.
یک متخصص تغذیه: قارچهای وحشی را استفاده نکنید
یک متخصص تغذیه در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: قارچهای خوراکی مواد غذایی باارزشی هستند و جایگزین بسیار مناسبی برای پروتئین محسوب میشوند، قارچ حدود ۵ تا ۶ درصد پروتئین را دارا است.
امیری افزود: قارچها بعضی ویتامینهای گروه B و C را هم در خود دارند همچنین دارای عناصر مغذی چون مس، آهن، کلسیم و… هستند که برای رشد، خصوصاً رشد کودکان بسیار مفیدند.
وی با بیان اینکه اما باید توجه کرد که برخی قارچها هم سمی هستند، گفت: تشخیص قارچهای سمی از قارچهای غیر سمی خوراکی مشکل است.
این متخصص تغذیه بیان داشت: قارچهای سمی به دلیل داشتن سم آماتوکسین باعث بروز علائم مسمومیت میشوند و مسمومیت با قارچ سمی علائمی شبیه به مسمومیت گوارشی دارد.
افرادی که قارچ مصرف میکنند در صورت بروز هر یک از علائمی شبیه مسمومیتهای گوارشی همچون حالت تهوع، دلپیچه و اسهال بهسرعت به مراکز درمانی مراجعه کنندامیری افزود: افرادی که قارچ مصرف میکنند در صورت بروز هر یک از علائمی شبیه مسمومیتهای گوارشی همچون حالت تهوع، دلپیچه و اسهال بهسرعت به مراکز درمانی مراجعه کنند، چون دیر رسیدن فرد مسموم به مراکز درمانی عواقب خطرناکی را در پی دارد.
وی با بیان اینکه علائم مسمومیت معمولاً ۶ تا ۲۴ ساعت پس از مصرف قارچ شدت میگیرد، اظهار داشت: عوارض حادتر ورود این سموم به بدن در روزهای دوم تا چهارم مسمومیت آسیب به کبد و کلیه و ایست قلبی است.
این متخصص تغذیه به شهروندان توصیه کرد که از خوردن قارچهای وحشی خودداری و تنها قارچهایی را که در فروشگاهها عرضه میشوند را مصرف کنند و در صورت مشاهده علائمی شبیه به مسمومیت گوارشی به مراکز درمانی مراجعه کنند.
دبیر انجمن سمشناسی ایران: قارچهای سمی با پخته شدن بیخطر نمیشوند
دکتر کامبیز سلطانی نژاد، دبیر انجمن سمشناسی و مسمومیتهای ایران در خصوص تشخیص قارچهای سمی و خوراکی، اظهار داشت: در جهان بیش از ۵ هزار گونه قارچ وجود دارد که حدود ۱۰۰ گونه از آن برای انسان سمی است.
عضو هیئتعلمی مرکز تحقیقات پزشکی قانونی کشور، افزود: در ایران، هرسال با فرارسیدن فصول بهار و پاییز، با رویش تعدادی از گونههای سمی قارچ در برخی نقاط کشور مواجه هستیم، امسال نیز با توجه به شرایط خاص آب و هوایی، مخصوصاً بارندگیهای اخیر و شرایط محیطی مانند نور و دمای هوا، رویش و تکثیر قارچهای سمی در استانهای غربی افزایش یافت و باعث شد افرادی که علاقهمند به چیدن و مصرف قارچ از دل طبیعت هستند و در خصوص عوارض مسمومیتها اطلاعی ندارند، دچار مسمومیت شوند.
سلطانی نژاد با بیان اینکه روش تشخیص قارچ سمی و گونههای خوراکی آن به طرق کاملاً علمی و تخصصی توسط متخصصان میسر است، خاطرنشان کرد: قارچهای سمی ازلحاظ ظاهری شباهت زیادی به قارچهای خوراکی دارند و تشخیص آنها، توسط افراد عادی میسر نیست، به همین دلیل امسال با تعداد زیادی ازاینگونه مسمومیتها در کشورمان مواجه شدیم.
وی با اشاره به اینکه بهترین راه، پیشگیری از مسمومیت با قارچهای سمی است، تصریح کرد: مردم باید توجه کنند که بههیچوجه، قارچهای خودرویی که در دشتها و جنگلها میروید را نچینند و مصرف نکنند، چراکه اینگونه قارچها، بر اثر پختن، کبابی و یا آب پز کردن، بازهم سمی میمانند و مواد سمی آنها تخریب نمیشود.
تقریباً ۷۰۰ نفر در کشور با مصرف قارچ سمی، دچار عارضه و مسمومیت شدهانددبیر انجمن سمشناسی و مسمومیتهای ایران توصیه کرد: مردم در اقصی نقاط کشور، مخصوصاً در استانهای غربی، مانند کرمانشاه، کردستان، همدان، قزوین و آذربایجان غربی که دارای بیشترین آمار مسمومیتها هستند، باید از خرید قارچها بهصورت فلهای و یا چیدن هر نوع قارچی از دل طبیعت، خودداری کنند.
وی افزود: علائم مسمومیت با قارچ، در دو مرحله بروز پیدا میکند، مرحله اول، ۶ تا ۱۲ ساعت پس از مصرف قارچ با نشانههایی نظیر تهوع و استفراغ، دردهای شکمی و احساس ضعف بروز پیدا میکند و مرحله دوم ۲۴ ساعت بعد از علائم اولیه، با ضعف، سرگیجه و کاهش سطح هوشیاری خود را نشان میدهد که این حالات ناشی از درگیری کبدی و کلیوی در فرد مسموم است که ممکن است او را به مرگ برساند.
سلطانی نژاد با بیان اینکه هرساله با ورود به فصل بهار و پاییز شاهد رویش قارچهای سمی و مسمومیتهایی از این نوع هستیم، افزود: در سال جاری با تعداد بیشتری ازاینگونه مسمومیتها روبرو شدیم و تقریباً ۷۰۰ نفر در کشور با مصرف قارچ سمی، دچار عارضه و مسمومیت شدهاند که دلیل آن نیز همان شرایط خاص آب و هوایی کشور در نقاط غربی است.
هشدار اورژانس
مجتبی خالدی سخنگوی سازمان اورژانس کشور هم گفت: افراد زیادی به دلیل خوردن قارچ سمی در استانهای کرمانشاه، کردستان، لرستان، زنجان و آذربایجان غربی دچار مسمومیت شده و به مراکز درمانی مراجعه کردهاند که تا روز ۲۷ اردیبهشت ماه تعدادشان به ۶۲۷ نفر رسیده است.
وی با بیان اینکه مراجعه مسموم شدگان به مراکز درمانی همچنان ادامه دارد، گفت: متأسفانه تاکنون ۲۳ نفر از این افراد دچار نارسایی کبدی شدهاند.
سخنگوی سازمان اورژانس کشور اضافه کرد: تاکنون ۱۵۳ نفر از مراجعهکنندگان در بیمارستان بستری هستند.
خالدی با اشاره به علائم مسمومیت با قارچهای سمی گفت: دردشکمی، استفراغ، سردرد و…، از علائم این نوع مسمومیت است و باید این افراد بهسرعت به بیمارستان مراجعه کنند چراکه ممکن است سبب نارسایی کبد شود که در آن صورت تنها پیوند کبد امکانپذیر است.
محیط زیست اطلاعیه داد
طاهره افتخاری مدیرکل دفتر موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی هم با بیان اینکه در فصل رویشی گیاهان قرار داریم، به بارندگیهای اخیر و شرایط مساعد جهت رویش گونههای مختلف گیاهی و بهویژه قارچها در مناطق مختلف کشور اشاره و تأکید کرد: ضروری است در خصوص جمعآوری و استفاده از قارچها و گونههای گیاهی دقت نظر لازم صورت گیرد و از مصرف قارچهای خودرو و گیاهان وحشی ناشناخته اجتناب شود.
به گفته وی، شناسایی و تشخیص قارچ خوراکی از قارچ سمی بسیار مشکل است و تنها افراد متخصص و با تجربه، توانایی تفکیک بین این قارچها را دارا است.
افتخاری تأکید کرد: از طریق ویژگیهای ظاهری، بو و رنگ قارچ نمیتوان بهطور قطعی سمی و غیر سمی بودن آن را تشخیص داد و کوچکترین اشتباهی در تشخیص ممکن است منجر به مرگ یا آسیبهای جدی به کبد و سایر اعضای بدن شود. لذا توصیه میشود افراد غیرمتخصص در این زمینه، بههیچوجه از قارچهای خودرو استفاده نکنند.
با جوشاندن و یا حرارت دادن انواع گونههای گیاهی سمی و قارچها، سمیت و خطر آنها رفع نمیشودوی خاطرنشان کرد: چنانچه برخی از افراد به استفاده از گیاهان وحشی و قارچها علاقهمند هستند ضروری است اطلاعات و دانش خود را جهت شناسایی و تشخیص این گونهها افزایش دهند.
افتخاری با بیان اینکه تمامی رستنیها دارای خواص ویژهای هستند و برخی از آنها از قرنها پیش در طب سنتی مورداستفاده قرارگرفتهاند افزود: ولی توجه به این نکته حائز اهمیت است که مقدار مصرف و یا دوز آنها بسیار مهم و حیاتی است.
وی افزود: درصورتیکه میزان بیشتری از این گیاهان استفاده شود مسمومیتهای شدیدی را به دنبال خواهند داشت ازجمله این گیاهان میتوان تاتوره، خرزهره، فرفیون، شوکران، سرخدار، کرچک و آقطی را نام برد.
افتخاری بهمنظور حفظ سلامت جسمی و روانی، بهتمامی هموطنان عزیز اکیداً توصیه کرد از تماس پوستی و تست چشایی رستنیهای ناشناخته جداً خودداری کنند. همچنین ذکر این نکته ضروری است که با جوشاندن و یا حرارت دادن انواع گونههای گیاهی سمی و قارچها، سمیت و خطر آنها رفع نمیشود.
واکنش وزارت جهاد کشاورزی
غلامرضا تقوی مدیرکل امور گلخانهها، گیاهان دارویی و قارچ معاونت امور باغبانی هم در واکنش به مسمومیتهای رخ داده در پی مصرف قارچ، ضمن تأکید بر سالم بودن قارچهای خوراکی واحدهای تولیدی مجوزدار کشور اعلام کرد: مسمومیتهای انسانی که اخیراً با مصرف قارچ در بعضی از استانهای کشور رخداده، درنتیجه مصرف قارچهایی است که بهطور فصلی توسط برخی افراد بومی از منابع طبیعی و عرصههای جنگلی برداشت میشود.
مصرفکنندگان از خرید قارچهای فلهای بینامونشان و از دستفروشان خودداری کنندوی افزود: تشخیص سمی یا غیر سمی بودن قارچهای «خود رو» در عرصههای منابع طبیعی کار مشکلی است و نیاز به آزمایشگاه دارد؛ ازاینرو توصیه میشود مصرفکنندگان از خرید قارچهای فلهای بینامونشان و از دستفروشان خودداری کنند.
وی با بیان اینکه ۹۰۰ واحد تولید قارچ خوراکی دارای مجوز در کشور فعال و هزاران نفر در این عرصه مشغول کار هستند، اظهار داشت:وقتی در کشور چنین ظرفیتی برای تولید سالم این ماده خوراکی وجود دارد، مصرفکنندگان نباید ریسک خرید قارچهای برداشتشده از عرصههای جنگلی و منابع طبیعی را بپذیرند، زیرا احتمال سمی بودن آن بالا است.
تقوی تصریح کرد: سالانه در کشور ۱۵۰ هزار تن تولید قارچ داریم و سرانه مصرف نیز یک کیلوگرم است و ازاینرو کمبودی درزمینهٔ تولید این محصول وجود ندارد.
وی جمعآوری قارچ از عرصههای منابع طبیعی را اساساً نادرست دانست و گفت: برای جلوگیری از برداشتهای غیرمجاز قارچ از عرصههای منابع طبیعی که معمولاً برای امرارمعاش انجام میشود، در طرح توسعه اشتغال روستایی، تسهیلاتی برای تولید قارچ خوراکی در چارچوب تولیدات گلخانهای و قارچ در نظر گرفتهشده و این افراد میتوانند با رعایت شرایط و یا در قالب تشکلها از این تسهیلات استفاده کنند.
مدیرکل دفتر امور گلخانه، گیاهان دارویی و قارچ معاونت امور باغبانی، شناسایی و آموزش واحدهای تولیدی بدون مجوز را از دیگر اقدامات برای کاهش برداشت قارچ از عرصههای منابع طبیعی عنوان کرد.
پزشکی قانونی: مرگ ۱۱ نفر بر اثر مصرف قارچهای سمی
مدیر ستاد بحران سازمان پزشکی قانونی کشور هم در آخرین آمار خود گفت: طی روزهای اخیر ۱۱ نفر در کشور با علائم مصرف قارچهای سمی جان خود را از دست داده و به پزشکی قانونی معرفی شدند که آزمایشهای لازم برای بررسیهای تکمیلی از آنان به عمل آمد.
دکتر مهرداد علی بخشی با تأکید بر اینکه آمار قطعی فوت به دنبال مصرف قارچهای سمی متعاقباً اعلام میشود، افزود: از ۱۱ فوتی با علائم مصرف قارچهای سمی ۷ نفر مرد و ۴ نفر زن بودند که در استانهای کرمانشاه، لرستان، کردستان، آذربایجان غربی، مرکزی و همدان جانباختهاند.
وی خاطرنشان کرد: بر اساس گزارشهای بیمارستان نمازی شیراز محل تهیه و مصرف قارچها در بیشتر موارد دامنه ارتفاعات و طبیعت پس از بارندگیهای اخیر و در مواردی نیز خریداری قارچ بهصورت فلهای از فروشندگان ناشناس و بازارچههای روستایی بوده است.
در این گزارش نگاهی داریم به آمار تلفات ناشی از مصرف قارچهای سمی در استانهای مختلف کشور که در اخبار روزانه خبرنگاران مهر مورد اشاره قرار گرفته است.