سنگ نفت یا سنگ نفت زا یا سنگ کروژن یا شِیل نفتی یک سنگ رسوبی دانه ریز و غنی از مواد آلیِ حاوی کروژن است و از آن می توان هیدروکربن مایعی به نام نفت شیل (نفت ماسه) استخراج کرد. نفت شیل یک جایگزین برای نفت خام معمولی است. با این حال، استخراج نفت سنگ از سنگ نفت پرهزینه تر از تولید نفت خام متعارف هم از نظر مالی و هم از لحاظ اثرات زیست محیطی آن است.
“نفت شِیل” نفت نامتعارفی است که از گرما کافت هیدروژنه کردن، و انحلال گرمایی، خرده های سنگ نفت زا (شِیل نفتی) به دست می آید. این فرایندها موادآلی درون سنگ (کروژن) را به نفت و گاز مصنوعی تبدیل می کنند. از نفت حاصله می توان بلافاصله به عنوان سوخت استفاده کرد و یا با افزودن هیدروژن و زدودن ناخالصی ها چون سولفور و نیتروژن، ارتقائش داد تا به عنوان ماده اولیه وارد پالایشگاه شود.
منابع نفت شیل (سنگ نفت یا سنگ نفت زا) در پهنه وسیعی از طبیعت از آب های شیرین تا دریاچه های نمکی و باتلاق های رسوبی یافت می شود که بین دوره های کامیرین و ترشیاری شکل گرفته اند.
بیشتر منابع نفت شیل در ایلت کلرادو ایالات متحده آمریکا واقع شده، که دارای منابعی بالغ بر ۳٫۳ تریلیون تن است.