مریم مهرزاد – هر تابستان، با بالا رفتن دمای هوا و افزایش مصرف وسایل سرمایشی، یک سؤال مهم مثل بادی داغ در خانه‌ها می‌پیچد: برق را صرفه‌جویی کنیم یا آب را؟ در بسیاری از شهرها، تابستان معنایش این است که یا باید به قطعی‌های مکرر برق عادت کنیم یا با صدای کولرهای آبی، شاهد هدر رفت بی‌صدای میلیون‌ها لیتر آب شرب باشیم.
کولرهای آبی سال‌هاست یکی از نمادهای خانه‌های ایرانی‌اند؛ اما آنچه کمتر به چشم آمده، مصرف بی‌رویه آب توسط این دستگاه‌هاست. آمارها نشان می‌دهد هر کولر آبی خانگی، روزانه به‌طور میانگین بین ۲۰۰ تا ۴۰۰ لیتر آب مصرف می‌کند. اگر فقط ۵ میلیون کولر آبی در سطح کشور فعال باشند، در یک روز تابستانی، چیزی حدود یک تا دو میلیارد لیتر آب صرف خنک کردن خانه‌ها می‌شود؛ آبی که این روزها برای بسیاری از شهرها و روستاها به قیمت جان تمام می‌شود.
در مقابل، کولرهای گازی کم‌مصرف یا اینورتر، گرچه برق بیشتری می‌خواهند، اما مصرف آبشان تقریباً صفر است. یک کولر گازی اینورتر با ظرفیت ۹۰۰۰ تا ۱۲۰۰۰ BTU، معمولاً ۷۰۰ تا ۱۲۰۰ وات برق مصرف می‌کند، اما اگر ساختمان‌ها عایق باشند و دمای ترموستات روی ۲۴ تا ۲۶ درجه تنظیم شود، این عدد قابل مدیریت خواهد بود. در حالی که کولر آبی با مصرف ۳۰۰ تا ۵۰۰ وات برق، هدررفت آب را با خود دارد؛ آبی که جایگزینی ندارد.
این دوراهی دشوار، سال‌هاست در سیاست‌گذاری‌ها پاسخی جدی نیافته. مسئولان انرژی، مردم را به صرفه‌جویی در برق تشویق می‌کنند و شرکت‌های آب و فاضلاب، هشدار بحران آب می‌دهند. اما هیچ برنامه عملیاتی جدی برای حمایت از جایگزینی کولرهای پرمصرف آب یا ترویج استفاده از کولرهای گازی کم‌مصرف اجرا نشده است. نه وامی برای خرید کولرهای جدید، نه تعرفه‌ای تشویقی، نه فرهنگ‌سازی موثر؛ تنها توصیه و هشدار.
کشورهای منطقه، سال‌ها پیش سیستم‌های سرمایشی بهینه و کم‌مصرف را به میدان آوردند و با حمایت دولتی، مسیر تغییر را برای مردم هموار کردند. اما در ایران، همچنان خانه‌ها به دو راهی پرهزینه برق و آب گرفتارند.
امروز باید انتخاب کنیم:
آیا می‌خواهیم بحران آب را جدی بگیریم و با حمایت واقعی از مردم، به سمت کولرهای کم‌مصرف و تکنولوژی‌های نوین حرکت کنیم؟
یا همچنان با توصیه‌های تکراری، منابع ارزشمند آب و برق را قربانی سهل‌انگاری و بی‌تدبیری کنیم؟
زمان برای تصمیم‌های جدی، رو به پایان است؛
اگر امروز تغییر نکنیم، شاید فردا نه برقی بماند برای کولر و نه آبی برای زندگی.
