محمد فیروزی: اساتید علوم ارتباطات سر کلاس های دانشگاهی جمله معروفی را به کار می برند: «مطبوعات، آیینه تمام نمای جامعه هستند»، این یعنی وقتی اوضاع اقتصادی، سیاسی و اجتماعی جامعه در مطبوعات منعکس می شود و بالعکس اگر نشریات یک کشور مشکلاتی داشته باشند در یک قالب کلی آن جامعه هم حال و روز خوشی ندارد. با این مقدمه کوتاه اگر بخواهیم نبض مطبوعات کشور را این روزها در دست بگیریم به حال و روز بیماری می ماند که اگر نگوییم به فردی می ماند که در حال احتضار است، به طور حتم سخت در بستر بیماریست.
سید عابدین نورالدینی، جانشین سردبیر روزنامه وطن دو دلیل اصلی را برای تعطیلی این روزنامه عنوان کرد، او با اشاره به اینکه وطن امروز منتقد دولت و همین انتقاد باعث شد تا از سوی دولت مورد بی مهری قرار بگیرد به موضوع افزایش هزینه چاپ و کاغذ به عنوان یک مشکل فراگیر برای اکثر مطبوعات پرداخت و گفت: در واقع ناکاربلدی دولت در حوزه اقتصاد که منجر به افزایش بی سابقه هزینه های مطبوعات شد و همینطور سیاست های نادرست یارانه ای، به مثابه دولبه قیچی عمل کردند و شرایط فعلی را برای روزنامه وطن امروز رقم زدند.
مشکلی که از زبان جانشین سردبیر وطن امروز در مورد کاغذ مطبوعات بیان شد، حاصل یک روز و دو روز نیست، در واقع از سال ۹۶ که افزایش قیمت دلار رخ داد بسیاری از کالاها از جمله کاغذ گران شد. تدبیر دولت این بود که به کاغذ دلار ۴۲۰۰ تومانی (ارز دولتی) بدهد تا واردکنندگان با قیمت پایین تری آن را به دست مصرف کنندگان (ناشران کتاب و مدیران نشریات عمده ترین مصرف کننده کاغذ هستند) برسانند. اما با وجودی که قریب به دو سال از بحران گرانی دلار می گذرد و امروز همه تلاش دولت بر این قرار گرفته تا از رسانه های مختلف بگوید که نوسان نرخ دلار به اتمام رسیده است، هنوز مشکل تهیه کاغذ برای مدیران مسئول نشریات و روزنامه ها حل نشده است.
البته محمدخدادی، معاون مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در ماه های اخیر مدام تأکید می کند که اقدامات مناسبی برای حل مشکل تهیه کاغذ مطبوعاتی صورت گرفته است، اما مصاحبه با اهالی رسانه و مدیران روزنامه ها حکایت از این دارد که کاغذ با ارز دولتی به راحتی و به اندازه کافی به دست مدیران روزنامه ها نرسیده است و تهیه کاغذ به یک مشکل بزرگ برای مدیران نشریات کاغذی تبدیل شده است. در حالی که مقام معظم رهبری در نمایشگاه کتاب امسال (اردیبهشت ماه) یعنی سه ماه پیش تذکر جدی داد که باید مشکل تهیه کاغذ حل شود.بعد این تذکر رهبری، هرچند اخباری به گوش رسید که طی آن اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهوری دستور به واگذاری ۸۰ هزارتن کاغذ با ارز کالاهای اساسی به نشریات و مطبوعات داده است، اما شواهد میدانی دال بر این است که تا چندی پیش چنین حجم کاغذی به دست مصرف کنندگان نرسیده است و مقاومت هایی برای آزادسازی کاغذهای انبار شده در گمرک وجود داشته است.
مهدی رحمانیان، مدیر مسئول شرق با اشاره به اینکه حجم کاغذ مصرفی مطبوعات کشور ۴۰ میلیون یورو است که رقم بالایی نیست و این رقم نشان می دهد می توان توزیع کاغذ مصرفی مطبوعات را به درستی مدیریت کرد، گفت: مشکل کاغذ مطبوعات از زمان افزایش قیمت دلار بروز و ظهور کرد و تا کنون هم رفع نشده است. دولت در گام اول تصمیم گرفت کاغذ را به عنوان کالای اساسی اعلام کند، به همین دلیل واردات آن با ارز ۴۲۰۰ تومانی را در دستور کار خود قرار داد. اما واردکنندگانی بودند که چنین ارزی را گرفتند و تا کنون کاغذی وارد نکرده اند. بعضی از محموله های وارداتی کاغذ سر از انبارهایی درآورد و در نهایت معلوم نشد که این کاغذها در کجا توزیع شده اند.
وی ادامه داد: با اشاره به اینکه قیمت کاغذ از ابتدای بروز این مشکلات چند برابر شده است، ادامه داد: دولت برای حل مشکل کاغذ کارگروهی تشکیل داد اما به مصداق ضرب المثل «از قضا سرکنگبین صفرا فزود» این کارگروه نه تنها مشکلی از رسانه های کاغذی حل نکرد بلکه به مشکلات چاپ روزنامه اضافه کرد.
رحمانیان تأکید کرد: دولت در گام بعدی تصمیم گرفت کاغذ را از لیست کالاهای اساسی خارج کند و به این ترتیب این محصول وارد لیست «سایر کالاها» برای واردات شد و تخصیص ارز به کاغذ هم تغییر کرد.
رحمانیان گفت: در شرایط جدید رسانه ها برای حل بحران کاغذ پیگیری هایی انجام دادند، (اسحاق) جهانگیری، معاون اول رئیس جمهور هم جلسه هایی با مدیران مسئول رسانه ها برگزار کرد و ابراز هم دلی کرد. در آن جلسه مقرر شد که کماکان کاغذ در لیست «کالاهای اساسی» باقی بماند.
رحمانیان که معتقد است با وجود نظر معاون اول رئیس جمهور کماکان مشکل کاغذ بر قوت خود باقیست، ادامه داد: ریشه اصلی مشکل کاغذ را در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می بینم. این مشکل برای روزنامه شرق کار را به جایی رساند که طی هفته گذشته برای تأمین کاغذ برای چاپ شبانه به مشکل برخوردیم.
وی ادامه داد: وزارت ارشاد برای رفع مشکل روزنامه شرق اعلام کرد که «۲ تن» کاغذ با ارز نیمایی تخصیص خواهد داد که همین میزان نشان می دهد افرادی که در آنجا مشغول هستند درک درستی از کار مطبوعات ندارند. در مجموعه شرق هم بعد از اینکه مشکل کاغذ برای مجموعه ما حل نشد، ناگزیر از همکاران مان در سایر نشریات کاغذ قرض گرفتیم.
رحمانیان با تشبیه عملکرد وزارت ارشاد در قبال رسانه های کاغذی به «گفتار درمانی مطبوعات» گفت: مشکل کاغذ مطبوعات از جمله مواردی است که رهبر معظم انقلاب، رئیس جمهور، چند تن از وزرای مربوط در دولت و… پیگیری کرده اند اما تا کنون هیچ اتفاقی نیفتاده است. کارگروه تشکیل شده برای حل مشکل کاغذ دارای مشکل است و برای حل بحران کاغذ باید این کارگروه کنار گذاشته شود و با ساز و کار دیگری وارد کنندگان کاغذ مطبوعات را تأمین کنند.
وی با بیان اینکه کارگروه یاد شده حتی برای نشریه ای که چاپ نمی شود، کاغذ تخصیص می دهد، ادامه داد: بر اساس برآوردها نیاز کاغذ کشور بر اساس یورو سالیانه رقمی معادل ۴۰ میلیون است. این میزان نشان می دهد که حجم کاغذ مورد نیاز تا چه کم شده است، به عبارتی بسیاری از رسانه ها فقط یک اسم هستند. از سویی با توجه به فعالیت نشریات و روزنامه های مختلف می توان مشکل کاغذ را حل کرد و نیاز به دادن سهمیه به همه مطبوعات نیست.
ایمان شمسایی، مدیر مسئول روزنامه قدس با اشاره به اینکه حجم کاغذی که دولت به نشریات اختصاص داده است دردی از مطبوعات دوا نمی‌کند گفت: کاغذی را که پیشتر مطبوعات دریافت می‌کردند با ارز نیمایی قابل تهیه بود، در حالی که طبق وعده‌های دولت باید ارز دولتی به آن تعلق بگیرد.
وی افزود: آقای خدادی، معاون مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی طی بازدیدی که از تحریریه روزنامه قدس داشتند اعلام کردند که مجوز تخصیص ۲ هزار تن کاغذ صادر شده است که این رقم در قبال کل نیاز مصرف روزنامه‌ها سهم ناچیزی است.
مدیر مسئول روزنامه قدس ادامه داد: روزنامه قدس در سال نیاز به ۷۰۰ تن کاغذ دارد که این رقم در ماه قریب به ۶۰ تن می‌شود. با این شرایط یک حساب سرانگشتی نشان می‌دهد کاغذی که دولت –با ارز دولتی- می‌خواهد تخصیص دهد کفاف نیاز روزنامه‌ها را نمی‌کند.
شمسایی همچنین با اشاره به اینکه دولت در مورد وضعیت کاغذ تا کنون پاسخگو نبوده است، گفت: در بازار جولان کاغذهای وارداتی هندی، روسی و … داریم و در شرایط کنونی احتمال اعلام تیراژهای کذب برای دریافت کاغذهای تهیه شده با ارز دولتی وجود دارد.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای اینکه مشکل کاغذ را حل کند باید به جای «خوداظهاری» مدیران مسئول برای اعلام تیراژ واقعی روزنامه‌ها به سراغ چاپخانه‌ها برود. چرا که این مراکز چاپ محدود هستند و برآورد دقیقی از طریق اینها می‌توان انجام داداین فعال رسانه‌ای تأکید کرد: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای اینکه مشکل کاغذ را حل کند باید به جای «خوداظهاری» مدیران مسئول برای اعلام تیراژ واقعی روزنامه‌ها به سراغ چاپخانه‌ها برود. چرا که این مراکز چاپ محدود هستند و برآورد دقیقی از طریق اینها می‌توان انجام داد.
مدیر مسئول روزنامه قدس با اشاره به دستور مقام معظم رهبری در نمایشگاه کتاب برای حل مشکل کاغذ و متعاقب آن برگزاری جلسه‌ای در این رابطه توسط معاون اول رئیس جمهور به طرح این موضوع پرداخت که وزارت صنعت، معدن و تجارت برای حل مشکل کاغذ زیر بار نمی‌رود و در عمل اختلاف‌هایی در دولت مشاهده می‌شود.